سواد آموزی ( بیم ها و امیدها) -بخش اول

برابر مقررات و قوانین ، هر کسی که مهارت خواندن و نوشتن ابتدایی را نداشته باشد و نتواند محاسبات ساده را در حد چهار عمل اصلی انجام دهد، بی سواد قلمداد می شود . لکن بر اهل معرفت و علم روشن است که ابعاد بی سوادی فقط به فقدان این مهارت ها محدود نمی شود ، بلکه ابعاد وسیع تری را شامل می شود و فرد از داشتن سواد بهداشتی ، سواد سیاسی ، سواد فرهنگی ، سواد زندگی ، سواد اقتصادی و .... سایر ابعاد سواد که می توانند به فرد کمک کنند تا تعادل زندگی خود را حفظ کند، توانایی های خود را شناسایی و پرورش دهد، اعتماد به نفس خود را بهبود بخشد، عزت مندانه زندگی کند، در مسائل مختلف اجتماعی مشارکت کند ، با آگاهی و اختیار تصمیم بگیرد ، دانش خود را مستمر به روز کرده و دامنه آنرا گسترش دهد و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشد و ... محروم است.

آمارهای موجود نشان می دهد حدود 780 میلیون بزرگسال در جهان از نعمت سواد محرومند که حدود 250 میلیون آن را کودکان و نوجوانان و دو سوم آنها را زنان و دختران تشکیل می دهند . علی رغم تلاش های جهانی صورت گرفته در سال های 2000 تا 2010 فقط 1% از میزان بی سوادی کاهش یافته است .

این آمار در کشورما که پشتوانه ایی محکم از فرهنگ و ادب آمیخته با آموزه های دینی و قرآنی را دارد و دیر زمانی مهد علم و تمدن بوده و امروز هم در زمینه شکوفایی علمی و تولید دانش به پیشرفت های بزرگی دست یافته است، نگران کننده تر است . بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1390 ، در گروه سنی بالای 6 سال حدود 000/719/9 نفر خود را بی سواد مطلق ثبت کرده اند که 000/456/3 نفر آنها در گروه سنی 49-10 سال کشور قرار می گیرند. بعلاوه حدود 11 میلیون نفر از بزرگسالان غیر محصل ،سطح تحصیلات خود را دوره ابتدایی ثبت کرده اند. واقعیت این است که اگر پیام معمار بزرگ انقلاب اسلامی در هفتم دیماه سال 58 به درستی اجرا می شد و به سوادآموزی و آموزش بزرگسالان بعنوان یک پدیده نیازمند علم و تخصص ویژه نگریسته می شد، یقینا وضعیت سواد در کشور اینگونه نبود.با نگاهی مجدد به پیام معظم له محورهای زیر مشهود است.

*خطاب پیام به مردم و ملت ایران است نه دستگاه های اداری ، شاید منظور نظر حضرت امام این بود که ریشه کنی بی سوادی با خیزش عمومی و حرکت توده مردم ( چه باسواد و چه بی سواد ) امکانپذیر است .الگویی که در بسیاری از کشورها استفاده شده و نتایج بسیار مطلوبی داشته است.

 

* حضرت امام (ره) در پیام خود از عبارت « آموزش برای همگان» استفاده کردند، که بیش از دو سال بعد ، عنوان سند جهانی «آموزش برای همه » قرار گرفت که در آن کشور ها تعهد کردند شش هدف را در حوزه آموزش تا سال 2015 محقق نمایند.

 

* پرهیز از تشریفات خسته کننده و قرطاس بازی و اطاله مراحل شناسایی، جذب و آموزش افراد مورد تاکید حضرت امام بوده که از تجارب بسیار مهم دنیاست و از اصول اصلی آموزش بزرگسالان است.

 

* بسیج عمومی و اقدام ضربتی از طریق سازماندهی و به کارگیری تمام امکانات و فرصت ها و بخصوص آموزش و پرورش ، مورد تاکید حضرت امام(ره) است که یکی از خط و مشی های موفق ریشه کنی بی سوادی در دنیاست.

 

* مردم محوری، خانواده محوری ، مسجد محوری و مدرسه محوری ، ارکان اصلی در شیوه اجرای برنامه از نظر حضرت امام(ره) است.

 

* تاکید بر عبارت« بدون فوت وقت، ایران را به صورت مدرسه ای درآورند»نگاه جامع ، فراگیر و دراز مدت به آموزش را نشان می دهد. آنچه که امروزه از آن بعنوان جامعه یادگیرنده و آموزش مادام العمر یاد می شود.

 

با این حال به دلایلی که بیان می شود ، علی رغم تلاشهای صورت گرفته، قدر مطلق تعداد بی سوادان جامعه کاهش قابل ملاحظه ایی نیافته است. بویژه نتایج سرشماری های نفوس و مسکن نشان می دهد که قدر مطلق تعداد بی سوادان کشور طی سال های 1375 تا 1390 ثابت مانده است. و یا در فاصله سرشماری 1385 تا 1390 که سازمان حدود 2 میلیون نفر تحت پوشش(در تمام دوره ها) داشته، فقط حدود 115000 نفر از آمار بی سوادی کاهش یافته است. اما برخی از دلایل عدم کاهش بی سوادی در کشور عبارتند از:

 

ü     فرمان امام ( ره) به درستی درک و اجرا نشد و « بسیج عمومی» برای سواد آموزی شکل نگرفت و یا ادامه نیافت .

 

ü     · ریشه کنی بی سوادی منحصر به سازمان نهضت سواد آموزی شد و به تدریج دولتی، و بدون حضور تشکل های مردمی پیگیری گردید.

 

ü     · سواد آموزی موضوعی بدیهی و ساده تلقی شد که نیازمند تخصص نبود.

 

ü     · سواد آموزی موضوعی موقتی و مقطعی تلقی شد، لذا چشم انداز روشنی برای آن ترسیم نشده و در برنامه های دراز مدت و کلان کشور جایگاه مناسبی پیدا نکرد.

 

ü     · ورودی بی سوادی علی رغم تلاش نظام آموزشی مسدود نشد.

 

ü     · تعداد افراد کم سواد افزایش یافت، زمینه ادامه تحصیل افراد کم سواد فراهم نشد، محیط زندگی آنها خالی از متون ساده و خواندنی باقی ماند ودر نتیجه زمینه بازگشت افراد به بی سوادی تشدید یافت .

 

ü     · اسامی ، مشخصات و آدرس افراد بی سواد در اختیار نهضت سواد آموزی قرار نگرفت .

 

ü     · منابع مالی کافی و به موقع در اختیار نهضت قرار داده نشد: مواره برنامه از بودجه تبعیت کرد.

علی باقرزاده – معاون وزیر و رئیس سازمان نهضت سواد آموزی

ادامه در بخش دوم

منبع: پرتال وزارت آموزش و پرورش