اهمیت سواد و سوادآموزی در اندیشه حضرت امام

حضرت امام(س) علم آموزی را عبادت و از حوائج ضروری و اولیه زندگی افراد می شمارند. آن بزرگوار همچنین، مردم را به قیام عمومی برای ریشه کن کردن مشکل بی سوادی، که آن را در کشوری همچون ایران مایه شرم می داند، فرا می خواند.

تعلیم و تربیت، اساس نظام فکری اسلام است. هدف تعلیم و تربیت اسلامی، تربیت انسان مهذب است و همه برنامه ریزی و فعالیت های برنامه ریزان و معلمان باید برای تحقق این هدف سازماندهی شود تا از این طریق بتوانیم صلح و صفا و سعادت را برای همیشه به جامعه اسلامی مان برگردانیم. دانش آموزی از نگاه اسلام، ابزار دانایی است. از همین رو اولین کلمه و نخستین فرمان آخرین کتاب آسمانی، امر به خواندن است.

 

 

امام خمینی(س) آن پیشوای علم و حکمت نیز با اقتدا به سیره نبوی و سنت علوی و با توجه به قدرت سترگ سلاح دانش در جامعه اسلامی، در هفتم دی 1358 با فرمان تأسیس نهضت سوادآموزی، امت مسلمان ایران را متوجه این عزم ملی و فرهنگی کرد و فرمود: « تعلیم و تعلم، عبادتى است که خداوند تبارک و تعالى ما را بر آن دعوت فرموده است‏.» (صحیفه امام، ج‏11، ص: 447)

 

حضرت امام خمینی (س) در سخنان خود به مناسبت تأسیس نهضت سوادآموزی فرمود: «از جمله حوایج اولیه براى هر ملت که در ردیف بهداشت و مسکن بلکه مهمتر از آنهاست آموزش براى همگان است. مع الأسف کشور ما وارث ملتى است که از این نعمت بزرگ در رژیم سابق محروم؛ و اکثر افراد کشور ما از نوشتن و خواندن برخوردار نیستند، چه رسد به آموزش عالى.» (صحیفه امام، ج‏11، ص: 446)

 

در متن پیام حضرت امام خمینی(س)، دو هدف ارزشمند قرار دارد که می تواند علت تأکید ایشان برسوادآموزی باشد: 1. اهداف کوتاه مدت که شامل آموزش همگانی خواندن و نوشتن به عنوان فریضه ای الهی و رفع محرومیت زدایی از قشر بی سواد جامعه است. 2. اهداف بلندمدت که ارتقای آگاهی و دانش بزرگ سالان نوسواد در زمینه های گوناگون و تبدیل فرهنگ وابسته کشور، به فرهنگی مستقل است و به استقلال فرهنگی و علمی کشور می انجامد.

 

حضرت امام(س) علم آموزی را عبادت و از حوائج ضروری و اولیه زندگی افراد می شمارند. آن بزرگوار همچنین، مردم را به قیام عمومی برای ریشه کن کردن مشکل بی سوادی، که آن را در کشوری همچون ایران مایه شرم می داند، فرا می خواند. ایشان در پیامی که در هفتم دی ماه سال 1358 صادر کردند، فرمودند: « مایه بسى خجلت است که در کشورى که مهد علم و ادب بوده و در سایه اسلام زندگى مى‏کند که طلب علم را فریضه دانسته است، از نوشتن و خواندن محروم باشد. ما باید در برنامه دراز مدت، فرهنگ وابسته کشورمان را به فرهنگ مستقل و خودکفا تبدیل کنیم.» (صحیفه امام، ج‏11، ص: 446)

 

جامعه ای سعادتمند است که به سلاح علم و ایمان مجهز باشد. دین بدون علم، ملعبه دست منافقان زیرک و علم بدون دین، همواره در انحراف بوده است. بنابراین وظیفه مربیان، آن است که این دو بال را به طور موزون و هماهنگ در سوادآموزان تقویت کنند، تا از این طریق بتوانیم جامعه متعادل و سعادتمندی داشته باشیم.

 

سواد آموزی به توفیق فرمان امام خمینی (س) از یک حرکت محدود فرهنگی، به نهضتی فراگیر تبدیل شد و از آن پس در شمار مقدس ترین آرمانهای انقلاب اسلامی در آمد.به حتم، چنین آرمان مقدسی، شایستگی آن را دارد که در کنار مهم ترین اهداف و برنامه های معجزه قرن، یعنی انقلاب شکوهمند اسلامی بنشیند و سطری طلایی در کارنامه نهضت اسلامی در جهان معاصر باشد.

 

نیاز به توصیه و توجیه نیست؛ زیرا همگان می دانند که آموختن تنها دستاویز انسان در سراشیب نشناختن و ندانستن است. اما همتی بلند می خواهد و توفیقی مداوم.در دین و آیینی که تعلیم و تعلم، عبادت است، جستجوی دانش، فریضه و عالم ارجمندترین کس در میان مردم است، محرومیت از خواندن و نوشتن، بخشودنی نیست.

 

تشکیل نهضت مقدس سوادآموزی، اقتضای روح و مرام انقلاب اسلامی بود و اگر چنین نبود، جای هزار شگفتی و تاسف بود. به یمن فرمان امام خمینی (س) پایه و اساس نهضتی گذارده شد که در هر گام، طاغوتی را شکست و در هر مرحله توفیقی به چنگ آورد.

 

این هدف ها در پیام تاریخی امام امت که روز هفتم دی ماه سال ۱۳۵۸ به این مناسبت صادر فرمودند، بیان شده است: «ملت شریف ایران، شما مى‏ دانید که در رژیم گذشته آنچه بر ملت مبارز ایران سایه افکنده بود، علاوه بر دیکتاتورى و ظلم، تبلیغات بى‏ محتوا و هیچ را همه چیز جلوه دادن بود. ملتى که در همه ابعاد از حوایج اولیه محروم بود وانمود مى‏ شد که در اوج ترقى است. از جمله حوایج اولیه براى هر ملت که در ردیف بهداشت و مسکن بلکه مهمتر از آنهاست آموزش براى همگان است. مع الأسف کشور ما وارث ملتى است که از این نعمت بزرگ در رژیم سابق محروم؛ و اکثر افراد کشور ما از نوشتن و خواندن برخوردار نیستند، چه رسد به آموزش عالى. مایه بسى خجلت است که در کشورى که مهد علم و ادب بوده و در سایه اسلام زندگى مى‏ کند که طلب علم را فریضه دانسته است، از نوشتن و خواندن محروم باشد. ما باید در برنامه دراز مدت، فرهنگ وابسته کشورمان را به فرهنگ مستقل و خودکفا تبدیل کنیم. و اکنون بدون از دست دادن وقت و بدون تشریفات خسته ‏کننده، براى مبارزه با بی سوادى به طور ضربتى و بسیج عمومى قیام کنیم تا ان شاء اللَّه در آینده نزدیک هر کس نوشتن و خواندن ابتدایى را آموخته باشد. براى این امر، لازم است تمام بیسوادان براى یادگیرى و تمام خواهران و برادران با سواد براى یاد دادن بپاخیزند، و وزارت آموزش و پرورش با تمام امکانات بپاخیزد و از قرطاس‏بازى تشریفات ادارى بپرهیزد. برادران و خواهران ایمانى، براى رفع این نقیصه دردآور بسیج شوید و ریشه این نقص را از بُن بر کنید. تعلیم و تعلم، عبادتى است که خداوند تبارک و تعالى ما را بر آن دعوت فرموده است. ائمه جماعات شهرستانها و روستاها مردم را دعوت نمایند و در مساجد و تکایا، با سوادان نوشتن و خواندن را به خواهران و برادران خود یاد بدهند و منتظر اقدامات دولت نباشند، و در منازل شخصى، اعضاى بی سواد را تعلیم کنند و بیسوادان از این امر سرپیچى نکنند. من از ملت عزیز امید دارم که با همت والاى خود، بدون فوت وقت، ایران را به صورت مدرسه‏اى درآورند، و در هر شب و روز و در اوقات بیکارى یکى- دو ساعت را صرف این عمل شریف نمایند.» (صحیفه امام، ج‏11، ص:446 و 447)

 

اهمیت مبارزه با بی سوادی بر کسی پوشیده نیست و کم و بیش تمام کشورهای جهان، و به خصوص جوامع در حال توسعه، از دیرباز به اهمیّت این امر پی برده اند. جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه اهمیتی که برای امور آموزشی و فرهنگی قائل است، برنامه های گسترده ای برای مبارزه با بی سوادی به انجام رسانده است. تشکیل نهضت سوادآموزی و فعالیت ها و موفقیت های آن در صحنه های بین المللی، شاهد گویایی بر این ادعاست. امید می رود تلاش گسترده و همگانی مردم و مسئوولان دلسوز، به ویژه دست اندرکاران این نهاد بزرگ، پدید آمدن ایرانِ باسواد و با فرهنگ را به زودی امکان پذیر سازد.

 

منبع: پرتال پژوهشی و اطلاع رسانی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)