(4) دستاورد ها و عوامل موثر در سواد آموزی در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بنیان گذار کبیر انقلاب اسلامی با درک عمیق از مشکلاتی که بر اثر بی سوادی مردم در جامعه بروز و ظهور می یابد، طی فرمانی موضوع تشکیل بسیج سوادآموزی را صادر نمودند. در هفتم دی ماه سال 1358 سازمان نهضت سوادآموزی با هدف با سواد کردن خیل عظیم بی سوادان کشور تشکیل شد. حضرت امام(ره) به منظور تقویت برنامه های سوادآموزی نماینده ای از طرف خود در این سازمان منصوب نمود.

(3) بی سوادی در کشورهای جهان سوم

وجود بی سوادی در کشورهای جهان سوم به سبب ناهماهنگی در برنامه ریزی طرح های آموزشی است. اگر توسعه آموزش در همه مکان ها و در همه زمان ها هماهنگ می بود، در سایر عرصه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز توسعه با روند بهتری رشد می نمود. بی سوادی باعث ناآگاهی و رکود ذهنی می شود و می تواند عاملی برای برهم زدن نظم اجتماعی گردد. افزایش جمعیت و فاصله نگرش بین گروه های سنی و نوع دیدگاه ها باعث ایجاد مشکلات مختلف فرهنگی می شود که این ناهماهنگی می تواند بی هویتی فرهنگی را در پی داشته باشد. دانش بزرگ ترین ثروتی است که بشر می تواند تولید کند. پس نباید از آن غافل شد و باید امکان استفاده از آن را به همگان داد.

(2) نقش سواد در توسعه سطح زندگی روستاییان

بالا بردن میزان آگاهی و سطح دانش در بین روستاییان، زمینه را برای فکر کردن آنها به مسائل توسعه و پیشرفت در بعدهای گوناگون و به کارگیری فن آوری های روز فراهم می کند. همچنین باعث ایجاد خلاقیت و ابتکار و ارائه طرح های نو از طرف خودشان می شود. بالابردن سطح سواد عمومی و تقویت آموزش تخصصی در حوزه های فنی و حرفه ای باعث زمینه های کارآفرینی و مانع مهاجرت بی رویه به شهر می شود و از مشکلاتی که در حاشیه نشینی شهری نیز ممکن است بروز کند، جلوگیری می کند. سوادآموزی نیز باید مانند هر طرح دیگری جنبه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و محیطی را در نظر بگیرد.

(1) سوادآموزی نخستین گام در توسعه فردی و اجتماعی

یکی از دشواری های اساسی در کشورهای در حال توسعه، مسئله بی سوادی است. در کشورهای توسعه یافته میزان بی سوادی در میان افراد بالاتر از 13 سال بین 3 تا 4 درصد است؛ در حالی که این رقم در مورد کشورهای در حال توسعه از مرز 50 درصد نیز بالاتر می رود. در برخی از کشورها از 80 درصد هم فراتر رفته است. ضعف آموزش و پرورش در درجه اول، ناشی از عدم کفایت تعداد معلمین مدارس و کمبود وسایل و امکانات آموزشی است.

سوادآموزی و دانایی در ضرب المثل های فارسی

اندک دان، بسیارگوست!

ثمر علم ای پسر عمل است

ورنه تحصیل علم دردسر است

جور استاد به ز مهر پدر.

دانا داند و پرسد، نادان نداند و نپرسد!

دانایی توانایی است.

دانستن را کار بستن باید.

دشمن دانا که غم جان بود

بهتر از آن دوست که نادان بود

دشمن دانا بلندت می کند

بر زمینت می زند نادانِ دوست

ظلمتی مانند نادانی نیست.

علمِ بی عمل همچون درخت بی ثمر است.

علمِ سطحی یک سره قیل است و قال.

نادان را به از خاموشی نیست.

یا سخن دانسته گو ای مرد نادان! یا خموش!

عالم ناپرهیزکار، کوری است مشعله دار!

دو نکته قرآنی درباره سوادآموزی

1.      سرزنش جاهل

مسعدة بن زیاد می گوید از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود:

خدای تعالی روز قیامت به یک یک بندگان خود می فرماید: بنده من! بگو ببینم در دنیا عالم بودی یا جاهل؟ اگر بگوید عالم بودم، می پرسد پس چرا به علم خود عمل نکردی، و اگر بگوید جاهل بودم می فرماید، چرا علم نیاموختی تا بدان عمل کنی؟ با همین حجت او را مجاب می کند و حجت بالغه خداوند بر بندگان این است

سوادآموزی از نگاه اسلام

اسلام، دینی است که با امر به خواندن اعلام وجود کرد و در نخستین گوهرهای آسمانی اش پس از توحید، از تعلیم و قلم سخن به میان آورد. آخرین هدیه مانای پروردگار برای زمینیان نیز یک کتاب است. اسلام، پرچم دار مبارزه با بی سوادی است و از بزرگ ترین حامیان دانش اندوزی؛ تا آنجا که پیامبر اسلام(ص) در نخستین اقدامات خود پس از اولین پیکار نظامی با مشرکان، آموزش خواندن و نوشتن به ده کودک مسلمان را بهای آزادی اسیران باسواد اعلام می کند و با این دستور، در عمل، پرچم دار مبارزه با بی سوادی می شود. آموزه های اسلام، سراسر دعوت به تحصیل علم و دانش پژوهی است و پاداش های معنوی در نظر گرفته شده برای پویندگان علم، بسیار والاست. از نگاه قرآن، دانش مایه سروری و یکی از شرایط رهبری و پیشوایی دیگران است. قرآن از مأمور و مکلف شدن عده ای برای تحصیل علم و دانش سخن می گوید و آن را مقدمه ای برای هدایت یابی دیگران می داند. از نگاه قرآن، دانایی زمینه همراهی با حقیقت را فراهم می کند و دانایان مخاطبان حقیقی قرآنند که در پرتو دانش، بیدارند و در اندیشه بیدارسازی غافلان و خفتگان در وادی تاریک جهالت.

 

منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه

علم بهتر است یا ثروت؟

امام علی(ع) می فرماید: «به هفت دلیل علم از ثروت بهتر است:

1. علم میراث پیامبران است و ثروت میراث فرعون ها؛

2. با دادن و انفاق علم چیزی از آن کم نمی شود ولی از مال کم می شود؛

3. ثروت نیازمند نگه دارنده و محافظ است در حالی که علم نگه دارنده صاحب آن است؛

4.دانش همراه همیشگی است ولی ثروت تنها تا هنگام مرگ انسان را همراهی می کند؛

5. مال برای مؤمن و کافر به دست می آید در حالی که علم (واقعی) تنها به مؤمن ارزانی می شود؛

6.همه مردم در دین خود به عالم نیاز دارند، ولی به ثروتمند نه؛

7.دانش، انسان را در عبور از صراط یاری می کند ولی مال مانع می شود و آن را دشوار می کند.

بحارالانوار، ج 1، ص 185.

بررسی نظام آموزش عالی کشورهای جهان و ایران / بخش آخر

محمدحسین مشرف جوادی ، افسانه کورنگ بهشتی  ،نفیسه محمدی اصفهانی

4. چالش تقاضای اجتماعی
ما در جامعه سال به سال شاهد تقاضای بیشتر برای ورود به دانشگاه‌ها هستیم. طبق برآوردی که صورت گرفته تاکنون سه میلیون دانشجو در دانشگاه‌های کشور مشغول به تحصیل هستند که حدود یک میلیون نفر آنها، ورودی‌های آزمون 85 هستند. این افزایش تقاضا، خود باعث به وجود آمدن چالش‌هایی به شرح زیر شده است:
عدم توازن منطقه‌ای تقاضای اجتماعی:‌ به دنبال تسری سیاست‌های عدالت توزیعی پس از انقلاب به بخش آموزش عالی و وضع سهمیه‌های پذیرش دانشگاه‌ها، امتیازات تخصیص یافته به گروه‌های خاص سبب شد که نسبت پذیرش برای گروه‌های مختلف، تفاوت‌های فاحش پیدا کند و همچنین موجب شد برخی استان‌های محروم در طول دهه 70 از نظر رشد سالانه تقاضا، صدرنشین باشند. این پیامد هرچند از نظر عدالت توزیعی مثبت است، لیکن باید توجه داشت که اولاً تعداد محدودی از استان‌ها از این روند بهره‌مند شدند و مهم‌تر اینکه برخی استان‌ها که سوابق آموزشی بیشتری داشتند رشد بسیار کمی داشتند. به رغم این روند، به دلیل تمرکز امکانات و خدمات در مرکز سیاسی و تقویت روند شهرنشینی هنوز تقاضای اجتماعی، میل شدید به پایتخت دارد به طوری که انتخاب دوم متقاضیان اکثر استان‌ها، استان تهران است.

بررسی نظام آموزش عالی کشورهای جهان و ایران / بخش پنجم

محمدحسین مشرف جوادی ، افسانه کورنگ بهشتی  ،نفیسه محمدی اصفهانی

2. چالش مدیریت و ساختار
امروزه عصر دانشگاه ایستا که با روش سنتی به تربیت نیروی انسانی مدرک به دست و جویای کار بپردازد سپری شده و دیگر دانشگاه جایی نیست که دانش آموخته‌های غیر حرفه‌ای، غیر کارآمد و غیر خلاق تربیت کند. زیرا این دانش آموخته‌ها در جامعه آینده قادر به اشتغال نخواهند بود. دانشگاه جدید دانشگاهی است که نیروی انسانی کارآفرین، خلاق و مبتکر تربیت کند. برای اینکه دانشگاه تغییر کارکرد دهد باید ساختار دانشگاه و مدیریت دانشگاه و همچنین شیوه های مدیریت دانشگاه تغییر کند. بنابراین، ساختار کل آموزش عالی در حال تغییر است و لایحه تغییر ساختار در مراجع قانون‌گذاری در حال بررسی نهایی است، که به تبع آن ساختار دانشگاه تغییر می‌کند و مدیریت دانشگاه متحول می‌شود. عنصر محوری در تغییر ساختار دانشگاه تأمین استقلال عملیاتی در دانشگاه است یعنی تا به حال در دانشگاه‌های ایران مدیریت متمرکز، حاکم بوده که براساس منابع دولتی کار می‌کرده‌اند. مدیریت در عصر جدید اولاً به صورت غیر متمرکز و به دست خود دانشگاه‌ها اعمال می‌شود و ثانیاً منابع اش، منابع متنوعی است و صرفاً منابع دولتی نیست و می‌بایست از منابع غیر دولتی هم استفاده کند. بنابراین، مدیریت جدید با مدیریت منابع مالی جدید، مدیریت منابع انسانی متفاوت و مدیریت دانش همراه خواهد بود.